Scandium (Sc) là một kim loại hiếm, được sử dụng rộng rãi trong các nhà máy sản xuất hóa chất, nhưng ít ai biết rằng nó có thể gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe người lao động. Bài viết này sẽ giúp bạn hiểu rõ về tác động của Scandium đối với sức khỏe và các biện pháp phòng ngừa.
1. Scandium là gì?
Scandium (ký hiệu hóa học: Sc) là một nguyên tố hóa học thuộc nhóm kim loại chuyển tiếp, có số nguyên tử 21 trong bảng tuần hoàn. Với khối lượng nguyên tử khoảng 44,96 u, scandium là một kim loại nhẹ, màu trắng bạc, mềm và dễ bị oxy hóa khi tiếp xúc với không khí, thường chuyển sang màu vàng nhạt hoặc hồng nhạt .
Trong tự nhiên, scandium không tồn tại dưới dạng nguyên chất mà chủ yếu kết hợp với các khoáng chất như thortveitite, bixbyite và gadolinite. Để tách scandium ra khỏi các khoáng chất này, người ta thường sử dụng phương pháp hóa học, chẳng hạn như hòa tan quặng trong axit mạnh và sau đó kết tinh scandium dưới dạng hợp chất như oxide scandium (Sc₂O₃) .
Một trong những đặc điểm đáng chú ý của scandium là nó chỉ tồn tại ở trạng thái oxy hóa +3 trong các hợp chất của mình, điều này khiến hóa học của nó ít đa dạng hơn so với một số kim loại chuyển tiếp khác . Do đó, scandium chủ yếu hình thành các hợp chất như Sc₂O₃, ScCl₃ và Sc₂(SO₄)₃.
Với các tính chất đặc biệt như độ bền cao và khả năng chống ăn mòn tốt, scandium được ứng dụng trong nhiều lĩnh vực, bao gồm ngành hàng không vũ trụ, sản xuất đèn chiếu sáng đặc biệt và trong các hợp kim nhôm để tăng cường độ bền .
STT | Tên hóa chất theo tiếng Việt | Tên hóa chất theo tiếng Anh | Mã số HS | Mã số CAS | Công thức hóa học |
1. | Scandi | Scandium | 28053000 | 7440-20-2 | Sc |
Xem thêm dịch vụ huấn luyện an toàn hóa chất theo nghị định 113/2017/NĐ-CP
ĐĂNG KÝ HUẤN LUYỆN AN TOÀN LAO ĐỘNG HÓA CHẤT THEO NĐ 113
2. Scandium có nguồn phát sinh từ đâu trong quá trình sản xuất?
Trong quá trình sản xuất, nguồn phát sinh của scandium chủ yếu đến từ việc khai thác và chế biến các khoáng chất chứa nguyên tố này. Scandium không tồn tại dưới dạng nguyên chất trong tự nhiên mà thường kết hợp với các khoáng chất như thortveitite, bixbyite và gadolinite. Đây là những khoáng chất chứa một lượng nhỏ scandium, và việc khai thác chúng đòi hỏi công nghệ cao và chi phí lớn.
Quá trình sản xuất scandium bắt đầu từ việc khai thác các khoáng chất chứa scandium. Sau khi khai thác, các khoáng chất này được nghiền nhỏ và xử lý bằng các phương pháp hóa học để tách scandium ra khỏi các thành phần khác. Một trong những phương pháp phổ biến là sử dụng axit mạnh để hòa tan khoáng chất, sau đó kết tinh scandium dưới dạng hợp chất như oxide scandium (Sc₂O₃). Quá trình này không chỉ đòi hỏi nguồn năng lượng lớn mà còn phát sinh một lượng lớn các chất thải và khí thải có thể ảnh hưởng đến môi trường nếu không được xử lý đúng cách.
Ngoài ra, scandium cũng có thể được thu hồi từ các sản phẩm phụ của quá trình chế biến các kim loại khác, chẳng hạn như nhôm hoặc uranium. Tuy nhiên, do scandium là một nguyên tố hiếm, việc thu hồi từ các nguồn này vẫn chưa phổ biến và thường chỉ được thực hiện khi có nhu cầu đặc biệt hoặc khi công nghệ thu hồi đã đạt hiệu quả cao.
Việc khai thác và chế biến scandium không chỉ đòi hỏi công nghệ tiên tiến mà còn phải tuân thủ các quy định nghiêm ngặt về bảo vệ môi trường và sức khỏe con người. Do đó, việc phát triển các công nghệ chế biến sâu và tái chế scandium từ các nguồn khác nhau đang trở thành xu hướng quan trọng trong ngành công nghiệp hiện nay.
3. Những ngành nghề có sử dụng Scandium trong sản xuất
Scandium được ứng dụng rộng rãi trong nhiều ngành nghề sản xuất nhờ vào các tính chất đặc biệt của nó, như độ bền cao, khả năng chống ăn mòn tốt và trọng lượng nhẹ. Trong ngành hàng không vũ trụ và quốc phòng, scandium được sử dụng để chế tạo hợp kim nhôm-scandium, giúp giảm trọng lượng và tăng cường độ bền cho các bộ phận máy bay, tàu vũ trụ và các thiết bị quân sự khác. Hợp kim này đã được ứng dụng trong các máy bay quân sự như MiG-21 và MiG-29 của Nga.
Trong ngành sản xuất đèn chiếu sáng, scandium được sử dụng trong các loại đèn cao áp kim loại halide, giúp cải thiện hiệu suất phát sáng và chất lượng ánh sáng. Các loại đèn này thường được sử dụng trong chiếu sáng đường phố, sân vận động và các khu vực công cộng khác.
Ngoài ra, scandium còn được ứng dụng trong ngành công nghiệp điện tử, đặc biệt là trong sản xuất các linh kiện điện tử và thiết bị bán dẫn. Các hợp chất của scandium được sử dụng trong các quá trình lắng đọng màng mỏng, cung cấp độ chính xác và độ tin cậy cao trong sản xuất các linh kiện điện tử .
Trong ngành công nghiệp thể thao, scandium được sử dụng để chế tạo các thiết bị thể thao như gậy bóng chày, khung xe đạp và gậy golf. Nhờ vào tính chất nhẹ và bền, các thiết bị này giúp cải thiện hiệu suất và độ bền trong quá trình sử dụng .
Cuối cùng, scandium còn được ứng dụng trong ngành công nghiệp năng lượng, đặc biệt là trong sản xuất pin nhiên liệu oxit rắn (SOFC). Scandium được thêm vào điện phân zirconia trong SOFC để cải thiện độ dẫn ion và độ ổn định cơ học, từ đó tăng cường hiệu suất và độ bền của pin, góp phần vào việc sản xuất năng lượng sạch .
4. Scandium ảnh hưởng như thế nào đến người lao động
Người lao động làm việc trong môi trường có sử dụng scandium, đặc biệt là trong các quá trình như gia công, hàn, nấu chảy hoặc nghiền vật liệu chứa scandium, có thể tiếp xúc với bụi, khói hoặc khí phát sinh. Mặc dù scandium nguyên chất được xem là ít độc hại trong điều kiện sử dụng thông thường, nhưng khi ở dạng bụi mịn hoặc hợp chất, nó có thể gây kích ứng cho da, mắt và đường hô hấp. Việc hít phải hoặc tiếp xúc trực tiếp với các dạng này có thể dẫn đến các triệu chứng như ho, khó thở, viêm da hoặc viêm kết mạc .
Các hợp chất của scandium, như oxide scandium (Sc₂O₃), có thể gây kích ứng nghiêm trọng hơn đối với hệ hô hấp và da. Trong trường hợp tiếp xúc lâu dài hoặc với nồng độ cao, có thể xảy ra phản ứng viêm hoặc tổn thương mô tế bào. Do đó, việc tuân thủ các biện pháp an toàn lao động, như sử dụng thiết bị bảo vệ cá nhân và hệ thống thông gió hiệu quả, là rất quan trọng để giảm thiểu rủi ro cho người lao động.
Mặc dù hiện tại chưa có đủ dữ liệu để xác định rõ mức độ độc tính lâu dài của scandium đối với người lao động, nhưng các nghiên cứu về các nguyên tố đất hiếm khác cho thấy việc tiếp xúc kéo dài có thể dẫn đến tích tụ trong cơ thể và gây ảnh hưởng đến sức khỏe. Do đó, việc theo dõi sức khỏe định kỳ và thực hiện các biện pháp phòng ngừa là cần thiết để bảo vệ người lao động khỏi các tác động tiềm ẩn của scandium.
5. Nồng độ Scandium an toàn cho phép khi tiếp xúc với con người
Hiện tại, chưa tìm thấy thông tin cụ thể về nồng độ tiếp xúc an toàn đối với Scandium trong các tài liệu pháp luật Việt Nam. Do đó, việc xác định mức độ an toàn khi tiếp xúc với Scandium cần tham khảo các tiêu chuẩn quốc tế và thực hành tốt trong ngành công nghiệp.
Ở mức độ cơ bản, nếu làm việc trong môi trường công nghiệp, việc tuân thủ các tiêu chuẩn an toàn và hạn chế tiếp xúc với Scandi là quan trọng. Các tổ chức như Occupational Safety and Health Administration (OSHA) ở Hoa Kỳ cung cấp các hướng dẫn và nguyên tắc an toàn để bảo vệ người lao động khỏi tác động tiêu cực của các chất hóa học.
6. Biện pháp giảm thiểu ảnh hưởng của Scandium đến sức khỏe người lao động
Để giảm thiểu ảnh hưởng của scandium đến sức khỏe người lao động, việc áp dụng các biện pháp phòng ngừa kỹ thuật và bảo vệ cá nhân là rất quan trọng.
Trước hết, cần thiết lập hệ thống thông gió hiệu quả trong khu vực làm việc, bao gồm việc lắp đặt các thiết bị hút bụi và khí thải để hạn chế nồng độ bụi và khí có hại trong không khí. Việc này giúp duy trì nồng độ chất ô nhiễm ở mức thấp, giảm thiểu nguy cơ hít phải hoặc tiếp xúc trực tiếp với scandium.
Bên cạnh đó, việc sử dụng thiết bị bảo vệ cá nhân như khẩu trang chống bụi, găng tay, kính bảo vệ và quần áo bảo hộ là cần thiết. Các thiết bị này giúp ngăn chặn sự tiếp xúc trực tiếp với scandium, bảo vệ da, mắt và đường hô hấp của người lao động.
Ngoài ra, cần thực hiện các biện pháp vệ sinh lao động nghiêm ngặt. Người lao động nên rửa tay kỹ lưỡng sau khi làm việc, tránh ăn uống hoặc hút thuốc trong khu vực làm việc, và không sử dụng khí nén để làm sạch bụi trên quần áo hoặc da, nhằm ngăn ngừa bụi phát tán vào không khí.
Cuối cùng, việc đào tạo và nâng cao nhận thức cho người lao động về các nguy cơ liên quan đến scandium và các biện pháp phòng ngừa là rất quan trọng. Thông qua việc hiểu biết và tuân thủ các quy định an toàn, người lao động có thể tự bảo vệ mình và góp phần duy trì môi trường làm việc an toàn.
Huấn luyện an toàn lao động: Người lao động cần được đào tạo và giáo dục về nguy cơ và biện pháp an toàn khi làm việc với loại hóa chất này. Đào tạo này cần được cung cấp định kỳ và thường xuyên để đảm bảo sự hiểu biết và tuân thủ đúng các quy tắc an toàn.
Định kỳ tổ chức quan trắc môi trường lao động trong nhà máy xí nghiệp, thu thập và phân tích các yếu tố có hại cho người lao động, từ đó điều chỉnh giảm mức nguy hại để phòng tránh bệnh nghề nghiệp cho họ.
7. Trung tâm quan trắc môi trường lao động toàn quốc
Trung tâm quan trắc môi trường lao động của Nam Việt là một đơn vị chuyên nghiệp về giám sát và đo lường chất lượng môi trường lao động khắp mọi tỉnh thành tại Việt Nam. Với đội ngũ chuyên viên quan trắc giàu kinh nghiệm, trung tâm sử dụng các thiết bị đo lường hiện đại, đảm bảo độ chính xác và đáng tin cậy.
ĐĂNG KÝ DỊCH VỤ QUAN TRẮC MÔI TRƯỜNG LAO ĐỘNG
Ngoài việc cung cấp dịch vụ quan trắc, trung tâm còn hỗ trợ khách hàng trong việc lập kế hoạch, xử lý, và theo dõi các vấn đề về môi trường lao động. Với phương châm “khách hàng là trung tâm”, trung tâm quan tâm đến sự hài lòng của khách hàng, đáp ứng mọi nhu cầu của khách hàng và cam kết đưa ra những giải pháp tốt nhất cho doanh nghiệp.
Với sự đầu tư về kỹ thuật, công nghệ và nhân lực, trung tâm quan trắc của Nam Việt đã và đang trở thành một trong những đơn vị uy tín trong lĩnh vực quan trắc môi trường lao động tại TP. Hồ Chí Minh với các mục tiêu sau:
- Chúng tôi luôn xem trọng danh tiếng thương hiệu và chất lượng các sản phẩm dịch vụ của mình.
- Chúng tôi cung cấp cho khách hàng những điều tốt nhất có thể và phù hợp nhất có thể.
- Cùng với đội ngũ Thạc sĩ, Kỹ sư giàu kinh nghiệm và chuyên môn với mong muốn bảo vệ môi trường và làm lợi ích cho doanh nghiệp.

- Đến với đội ngũ Quan trắc Môi trường Nam Việt, Quý công ty sẽ nhận được sự phục vụ chuyên nghiệp với các chuyên gia trong lĩnh vực quan trắc. Đồng thời có được những ưu đãi tốt nhất về chi phí.
8. Báo giá quan trắc môi trường lao động
Để giúp cho các doanh nghiệp có thể thực hiện quan trắc môi trường lao động một cách chuyên nghiệp và hiệu quả, Nam Việt chúng tôi cung cấp đến quý khách hàng bảng báo giá dịch vụ quan trắc môi trường lao động chất lượng và chi phí hợp lý.
- Bảng báo giá quan trắc của chúng tôi cung cấp thông tin chi tiết về giá cả của các dịch vụ quan trắc mà chúng tôi đang cung cấp. Bao gồm cả các chi phí liên quan đến việc di chuyển, đo đạc, phân tích và báo cáo kết quả. Quý khách hàng hoàn toàn có thể yên tâm về tính chính xác và độ tin cậy của các báo cáo kết quả quan trắc mà chúng tôi cung cấp.
- Chúng tôi cam kết luôn đưa ra giá cả cạnh tranh và hợp lý nhất trên thị trường, đồng thời chúng tôi cũng luôn sẵn sàng tư vấn giải đáp mọi thắc mắc về dịch vụ quan trắc một cách nhanh chóng và chuyên nghiệp nhất.
- Với bảng báo giá quan trắc của Nam Việt, quý khách hàng có thể dễ dàng lựa chọn các gói dịch vụ phù hợp với nhu cầu của mình. Chúng tôi cam kết sẽ mang đến cho quý khách hàng sự hài lòng cao nhất với chất lượng dịch vụ chuyên nghiệp.